Sir Peter Ustinov

Ο καλύτερος Νέρωνας όλων των εποχών δεν είναι πια μαζί μας. Ο Peter Ustinov, που ενσάρκωσε άφθαστα τον αυτοκράτορα Νέρωνα στην ταινία Quo Vadis? (για την οποία κέρδισε Χρυσή σφαίρα Β’ αντρικού ρόλου το 1951) έφυγε πλήρης ημερών σε ηλικία 82 ετών. Παρόλα τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε τελευταία, ούτε στιγμή σκέφτηκε να επαναπαυτεί στις δάφνες του. Η τελευταία του δουλειά είναι η τηλεοπτική παραγωγή Winter Solstice, όπου έπαιζε τον εαυτό του! «Αυτό που με ξαφνιάζει», είχε πει για τις αλλαγές που φέρνει ο χρόνος, «είναι ότι δεν λέω τόσο διαφορετικά πράγματα τώρα απ’ ότι τότε που ήμουν είκοσι χρονών. Η διαφορά είναι ότι το να έχεις άσπρα μαλλιά σημαίνει ότι οι άνθρωποι τείνουν να σε ακούνε, κάτι που ποτέ πριν δεν έκαναν».

Γεννημένος το 1921 στην Αγγλία από Ρώσους γονείς, πράγμα που τον ώθησε να είναι θιασώτης του δικαιώματος της διαφορετικότητας, έγραψε την περιεκτική ζωή του στην αυτοβιογραφία του Dear me (1977). «Ήταν πολύ καλός ηθοποιός, αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ως ηθοποιός όσο θα έπρεπε, επειδή έγινε γνωστός περισσότερο ως Peter Ustinov»  Αυτό δήλωσε ο Michael Winner που τον σκηνοθέτησε στο Appointment with death, μία από τις ταινίες όπου ενσάρκωνε τον Ηρακλή Πουαρό, τον ιδιότροπο ντεντέκτιβ των μυθιστορημάτων της Agatha Christie. Οι ρόλοι που τον καθιέρωσαν είναι πολλοί από τον Lentulus Βatiatus, τον ιδιοκτήτη της σχολής των μονομάχων που του χάρισε το πρώτο του Όσκαρ Β’ Αντρικού ρόλου στην ταινία Spartacus (1960) -- την περίφημη συνεργασία του με τον Stanley Kubrick-- μέχρι τον άγγλο μικροαπατεώνα που μπλέκει σε μια ληστεία κοσμημάτων στην ταινία Topkapi (1965) που γυρίστηκε στην Τουρκία με συμπρωταγωνίστρια τη Μελινα Μερκουρη και του χάρισε το δεύτερο Όσκαρ. Για τις ανάγκες των ρόλων του, αλλά και λόγω της έντονης φιλομάθειάς του ήξερε λίγα τούρκικα και ελληνικά, ενώ μιλούσε άπταιστα άλλες επτά γλώσσες. Εκτός των άλλων, έχει τιμηθεί με τρία Emmy, ένα από τα οποία για το ρόλο του Σωκράτη στην τηλεοπτική παραγωγή Barefoot in Athens. Από τα σκηνοθετικά του εγχειρήματα το Βilly Bud (1962) στο οποίο επίσης πρωταγωνίστησε και συνεργάστηκε στη συγγραφή του σεναρίου κατέχει ιδιαίτερη θέση. Ένα Grammy ακόμη κέρδισε για την αφήγησή του για το έργο του Tchaikovsky O Πέτρος και ο Λύκος. Είναι η φωνή των αγαπητού σε όλους μας κινουμένου σχεδίου Μπαμπάρ ο Ελέφαντας. 

Έγραψε θεατρικά, σκηνοθέτησε παραστάσεις και όπερες, έγραψε βιβλία. Τα πιο γνωστά θεατρικά του είναι τα The love of four Colonels (1951) και Romanoff and Juliet (1956) που παρουσιάστηκαν στο Λονδίνο. Πολέμησε επίσης στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είπαν γι’ αυτόν: «Δεν υπήρχε σχεδόν τίποτα που ο Sir Peter Ustinov δεν μπορούσε να κάνει. Ίσως αυτός να ήταν ο αληθινός άνθρωπος της Αναγέννησης», όντως πολυπράγμων και ακαταπόνητος ως άλλος Leonardo da Vinci.  Εκτός από τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες, μεγάλο μέρος της ζωής του το αφιέρωσε στην Unicef ως πρέσβης καλής θελήσεως. Ταξίδευσε για τις ανάγκες της Unicef και γενικότερα της Unesco σε μέρη όπως η Καμπότζη, το Καμερούν, η Αιθιοπία. Σύστησε ο ίδιος πολλά ιδρύματα για την έρευνα ενάντια στις προκαταλήψεις και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων. Η προκατάληψη είναι από τα πράγματα που πολέμησε να εξαλείψει. «Νομίζω ότι η γνωριμία με κάποιον είναι ο καλύτερος τρόπος να ξεφορτωθείς τις προκαταλήψεις. Όταν ήμουν μικρός μεγάλωσα σε μια ατμόσφαιρα φορτωμένη με προκαταλήψεις». 

Οι ταινίες και γενικά οι παραγωγές στις οποίες δούλεψε αριθμούν σχεδόν τις 124. Ήταν επίτιμος διδάκτορας του Durham University και διευθυντής πολλών οργανώσεων προσφοράς για τα παιδιά του αναπτυσσόμενου κόσμου. Για την τηλεοπτική παραγωγή On the Trail ακολούθησε το ταξίδι του Marc Twain ανά τις ηπείρους για να παρουσιάσει την οικουμενικότητα που τόσο πολύ υποστήριζε. Πίστευε ότι η νέα χιλιετία θα μπορούσε να είναι ομαλή και απρόσκοπτη αλλά αυτό έγκειται στο «πόσο μας επιτρέπεται να ξεχάσουμε και πόσο υποκινούμαστε να θυμόμαστε». Γιατί προχωράμε μπροστά με τις αναμνήσεις του παρελθόντος, έτσι αποφεύγονται τα λάθη και οι επαναλήψεις τους. Το όραμά του για έναν πλουραλιστικό και ελεύθερο κόσμο είναι μνημειώδες. 

Το 1990 η Βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ τον έχρισε Ιππότη. Μια τιμητική διάκριση σε έναν άνθρωπο που γεννήθηκε στην Αγγλία, αλλά θεωρούσε πατρίδα του ολόκληρο τον κόσμο και μοιραζόταν μαζί του τις διαφορές αλλά και τις ομοιότητές του ως πολίτης της οικουμένης.

29/3/ 2004 για το cine.gr